huismanfoto Fototechniek diafragma

Het woord 'diafragma' klinkt heel ingewikkeld, maar het betekent heel simpel hoe groot de lensopening is. Kijkt U maar eens naar de rij fotootjes die die openingen - verderop onderaan - laten zien. Nu is het toch ook heel eenvoudig te begrijpen, dat een grote opening meer licht doorlaat dan een kleine. En ook omgekeerd. Dat heeft echter nogal grote gevolgen. Bij een groot diafragma kan er zoveel licht door de lens komen, dat een foto totaal overbelicht is. Dus moeten we de (sluiter)tijd sneller maken. Nu kunnen moderne camera's zoveel, dat die dit automatisch regelen. Tenzij U dit alles zelf in de hand wilt houden en de sluitertijd èn het diafragma zelf kiest. Ook dan geeft de camera aan, of de foto over- of onderbelicht zal worden. Zie ook de pagina 'belichting'. U moet leren 'spelen' met de belichting, het diafragma en de sluitertijd. Dan kunt U creatief fotograferen en 'eigen' resultaten bereiken.

Een camera laat gedurende een bepaalde tijd door de lensopening van het objectief licht vallen, dat op de sensor (vroeger de negatief- of diafilm) valt. De camera zet dit licht om in elektronische signalen, die uiteindelijk tot een beeld\foto leiden, die op een kaartje wordt opgeslagen.  Daarbij is duidelijk, en dit is een zeer belangrijp uitgangspunt, dat hoe groter de opening is, des te meer licht er op de sensor valt. Dus ook omgekeerd, dat bij een kleinere lensopening er minder licht is. Dit lijkt overdreven logisch, maar verkijkt U zich hier niet op. Wie de consequenties hiervan begrijpt, kan als het ware "met de camera meedenken". Kruip in de "huid van de camera", b.v. bij fel tegenlicht houden wij de hand voor de ogen om beter te kunnen zien. Zo ook een lenskap op de lens!! Die consequenties zijn als volgt: A. Bij een grote hoeveelheid licht moet de tijd kort zijn, anders wordt de foto overbelicht en ziet U niets. Of U stelt een klein diafragma in. B. Bij weinig licht moet de tijd langer zijn, anders wordt de foto onderbelicht en ziet U ook niets dan wat donkere schimmen. Of U stelt een groter diafragma in.

(Voor de rekenaars onder ons: als de doorsnede wordt gehalveerd, wordt het oppervlak 4x zo klein, vandaar f 4 1/250 sec. en f 8 dus 1/60 sec. Het f-getal slaat dus op de doorsnede).
Wat je hierboven in het schema ziet geldt bij een bepaalde lichthoeveelheid. Het is dus maar een voorbeeld. Bij zeer lichte omstandigheden zijn de sluitertijden dus nog veel korter. Bijvoorbeeld: veel licht en F2.8 1\2000 seconde. Grotere openingen (kleiner diafragmagetal) leveren dus snelle sluitertijden, dus goed bij sportopnamen! Bij sportopnamen hoeft de achtergrond niet scherp te zien - bij voorkeur zelfs niet.

f 1,8	f 2,8	f 4	f 5,6	f 8	f 11	f 16	f 22

Zoals je ziet, is een laag getal een grote opening - en een hoog getal een kleine opening. Dit is - als voorbeeld - een 50 mm Nikon objectief met een hoge lichtsterkte van 1.8, de grootste opening. Goed voor foto's waar weinig licht is, zoals in een oude kerk. Let wel op, dat bij een grote opening afwijkingen voor randscherpte, vignettering (=donkere uiterste hoeken) en chromatische aberratie ( = kleurafwijkingen, vooral bij randen van objecten) kunnen ontstaan. Alleen dure lenzen weten dat goed te corrigeren.
Opvallend hier bij deze afbeeldingen is, dat je ziet dat het onderwerp op zijn kop staat, en - dat moet je maar van mij aannemen - ook links-rechts omgekeerd.

Ideale diafragma's (bij voldoende licht) zijn de volgende:

Landschap diafragma F8 tot F16; sluitertijd indien mogelijk: 1\50 seconde - op statief langer, b.v. 1\8 seconde. Bij veel licht wordt de sluitertijd vanzelf korter.
Portret: diafragma F4 tot 6.3; sluitertijd wordt vanzelf kort, bij voldoende licht wel 1\800 seconde of nog korter.
Sport: snelle sluitertijd tot wel 1\1000 seconde of nog korter. Diafragma 2.8 tot 5.6. Met het bewegende onderwerp of sporter 'pannen 'd.w.z. de camera meebewegen. 
In gebouwen, zoals kerken: Op statief vanwege weinig licht. Diafragma 4.0 tot 8.0 - hangt af van scherptediepte, die je bereiken wilt. ISO licht verhogen tot ISO 800 of 1600 als je een goede spiegelreflex hebt. Met een klein cameraatje flitsen heeft geen enkele zin. Het bereik is veel te klein. Flitsen uitzetten! Doorgaans is dit sowieso niet toegestaan!!
In donkere omstandigheden: diafragma 2.8 tot 5.6 en\of flitsen! Flitsen (automatisch) bij 1\60 of 1\125 seconde. Hangt ervan af, of er bewegende personen zijn.