huismanfoto
Fototechniek
scherptediepte

Badkamer 1

Als je deze foto ziet, valt op, dat op de rechtse flacon scherpgesteld werd. Zie het witte kruisje! Bij een groot diafragma van 4.8 betekent dat, dat de scherptediepte gering is. De spuitbus links is nauwelijks te lezen. Het licht in de badkamer is niet echt helder, zodat de belichtingstijd nogal lang is, nl. 0.6 seconde. De brandpuntsafstand is 55 mm van een Tamron lens van 18 tot 270 mm. Ik gebruik een statief, om alles onder gelijke trillingsvrije omstandigheden te fotograferen. Dan pas kun je eerlijk en objectief vergelijken. Uit de hand krijg je dit bij 0.6 sec nooit voor mekaar.

Deze foto heeft als verschil een veel kleiner diafragma van 13. Op hetzelfde punt scherpgesteld, alweer zie kruisje, valt op, dat veel meer scherp is afgebeeld. Zelf op de spuitbus links kun je bijna de tekst lezen. De consequentie is dus wel, dat bij een klein diafragmaopening de belichtingstijd bijna 7 x zo lang is. Dit moet dus absoluut met een statief opgenomen worden! Conclusie: kleiner diafragma (dus groter getal) betekent een grotere scherptediepte, maar ook een langere belichtingstijd.

Badkamer 3

Op deze foto zie je nog duidelijker, wat de gevolgen zijn van een zeer klein diafragma 22, dus groot getal voor de lensopening. Nu kun je aardig goed de tekst op de spuitbus links lezen. (Al is de tekst op de spuitbus zelf niet al te duidelijk). Terwijl dus weer op de flacon rechts is scherpgesteld. Kruisje!

Maar ook is heel duidelijk, dat de belichtingstijd zelf is toegenomen naar 15 seconden! Hier moet je wel ruisonderdrukking instellen, anders wordt door de lange belichtingstijd de sensor warm, met ruis (= vlekjes en stippels op de foto) als gevolg. Bij lange belichtingstijden nooit teveel foto's achter elkaar nemen! Warmte van de sensor leidt tot ruis.

Badkamer 4

Het verschil met de vorige foto is allereerst het ISO-getal van 800, wat betekent dat de lichtgevoeligheid verhoogd is. Daardoor wordt de belichtingstijd ongeveer 4 keer korter. Wel, wat zal het effect zijn? Door de hogere ISO krijg je wat meer ruis, al valt dat met een kwaliteitscamera als de Nikon D300 wel mee. En door een kortere belichtingstijd wordt de ruis wat minder. Een echt groot verschil zal dit niet opleveren. Conclusie: bij een klein diafragma van 22 krijg je nu eenmaal meer scherptediepte, maar ook wat meer ruis. Ongeacht of je de ISO verhoogt, of een langere belichtingstijd neemt. De enige oplossing die echt helpt, is een eenvoudige: meer licht!!! Of eventueel een objectief nemen, dat lichtsterker is, maar meest ook duurder. Ja, je kunt in dit leven nu eenmaal niet alles hebben......................(Bij een compactcamera, met dus een kleine sensor, moet je er niet intrappen, als er mee gepronkt wordt, dat je de ISO wel tot 1600 of zelfs 3200 kunt instellen. De ruis wordt dan heel hoog, overal vlekjes en spikkels. Laat je niet imponeren met dit soort onzinreclame!)

Badkamer 5

Nog maar weer eens een groot diafragma van 4.8, wat dus weer een kleine scherptediepte oplevert. Nu is het scherpstelpunt op de spuitbus links gericht, zie het kruisje. En dus valt weer op, dat de flacon rechts nauwelijks leesbaar is, dus absoluut niet scherp. En weer ISO 800, zodat nu de belichtingstijd wel 20 keer korter is, dan bij de badkamer 4-foto. Dus: groter diafragma (dus kleiner getal) betekent kleiner scherptebereik, maar wel kortere belichtingstijd. En dat kan weer belangrijk zijn, als je geen statief hebt en als het niet zo licht is. Nu kan je nog met een vaste hand en een gestabiliseerd objectief uit de hand nog redelijk scherpe opnamen maken.
Groot diafragma (kleiner getal) = minder scherptebereik (scherptediepte) en = snellere tijd.
Klein diafragma (groter getal) = groter scherptebereik en = langere tijd.
Wie dit inzicht  zich werkelijk eigen maakt, kan veel beter en creatiever fotograferen!

Badkamer 6

Wordt je het al zat? Toch nog maar even door met de badkamerscènes. 
Nu neem ik wat meer afstand met de camera en gebruik ik meer tele-afstand tot 130 mm. De beeldhoek wordt dus smaller, kleiner. (Hoe meer tele, hoe smaller de beeldhoek). Dan kan ik de lens niet verder openen dan tot diafragma 6.0. Zo gaat dat bij een niet zo lichtsterke zoomlens. Nu is bij ongeveer dezelfde verdere omstandigheden de scherptediepte nauwelijks veranderd. En de tijd is ietsje langer. Toch is het wel zo, dat als ik nog veel verder was gaan staan, alles scherp was geweest. Even overdreven gesteld, zo'n 100 meter, dan maakt het nauwelijks uit, of de afstand tot de rechtse flacon 99,75 m en tot de linkse spuitbus zo'n 100 m was geweest. Naar verhouding dus bijna nihil. Of maak ik het nu gecompliceerd? In ieder geval een doordenkertje. Op grote afstand gefotografeerd, lijkt alles op één vlak te staan. En dus ook omgekeerd: hoe dichterbij ik sta, hoe meer de onderlinge afstand uitmaakt. Dus bij close-up opnamen is er maar een erg kleine scherptediepte. 

Badkamer 7

Ja, dit is andere koek. Wat een verschil in scherptediepte bij een super klein diafragma van F40, een gaatje alsof je een speld erdoor geprikt hebt. En dus een enorme scherptediepte. Dat kan een spiegelreflexcamera als de Nikon D300. (en vergelijkbare of nog betere van andere merken!) Eigenlijk is alles scherp van de rechtse flacon tot de linkse spuitbus. Maar dat heeft wel de nodige consequenties. De belichtingstijd is nu 10 seconden. Dan heb je subiet een statief nodig en ruisreductie in de camera. (achteraf op de computer kan natuurlijk ook). Maar wat als je de tijd veel te lang vindt? Daar is weinig aan te doen. Een lichtsterker objectief kopen, dat (veel) duurder is. En in ieder geval met beeldstabilisatie, aangeduid met IS (= image stabiliser) of VR (= vibration reduction) of VC (= vibration compensation), of een camera zoals vroeger Konika-Minolta = nu Sony mit stabilisatie in de camera zelf. Of je moet de ISO nog verder verhogen, maar dan met een (semi)-professionele camera en niet met een compact camera. Het resultaat is altijd meer ruis, dat maar ten dele softwarematig is weg te werken. Maar wat gebeurt er dan...........

Badkamer 8

Je ziet al, dat deze foto niet meer zo strak in zijn vel zit. Ruis dus. Door de hoge ISO van 3200. En daar lijdt dus ook de scherpte onder, vooral ook omdat in de camera ruisonderdrukking heeft plaatsgevonden. Die tast echter de detailscherpte aan. Detailverlies noemt men dat meestal. En de tijd is nog altijd echt lang, dus een statief onontbeerlijk. Wat echt helpt, al genoemd hierboven is een lichtsterk objectief en lichte omstandigheden. Camerafabrikanten moeten dus vooral hun best doen, om de ruis bij de verwerking van de lichtsignalen van de sensor te verbeteren. Beter, dan nog meer pixels op hun sensor te plaatsen. Canon b.v. heeft dat (ook) goed begrepen: Hun Powershot G10 had 14 Megapixels. Hun nog betere Powershot G11 nu 10 MP, met beter resultaat. Niet de hoeveelheid pixels is nu bepalend voor de beeldkwaliteit, maar de grootte van de lichtdioden op de pixels, die een beter signaal afgeven!

Badkamer 9

Een detail van het "Pearls & Beauty crème oil" flaconnetje uit de vorige foto. Duidelijk is hier de ruis te zien, die de consequentie is van de hoge ISO-waarde. Spikkeltjes en vlekjes, die de foto ontsieren. Het is wel zo, dat dat nauwelijks te zien is, als je zo'n grote foto van 12 MP af laat drukken op formaat van zeg maar 18 x 13 cm. Dan zitten de pixels zo dicht op elkaar, dat je er nauwelijks iets van ziet. Maar ja, een fotograaf, die er het beste van wil maken, houdt er toch niet van!! Is er dan een gulden midden weg? Vooruit, nog Eén fotootje dan. 

Badkamer 9

Een compromis om een foto te krijgen, die redelijk scherp is, een behoorlijke scherptediepte heeft en weinig ruis. Bij een compactcamera kun je het best niet boven de 400 ISO gaan, om ruis te  vermijden, tenzij je van een groot aantal pixels toch maar een kleine foto laat afdrukken. Dan is 800 ISO nog verantwoord.

Ik hoop, dat U\je dit lange verhaal met foto's goed je eigen hebt gemaakt. Het principe van scherptediepte is zeer belangrijk voor wie speels en creatief fotograferen wil. Je begrijpt dan ook, wat je camera "wil" en kan.